به گزارش دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، در بیست و دومین همایش کتاب سال حوزه، از مقام علمی حضرت آیت الله مصباح یزدی، آیت الله تسخیری و حجت الاسلام والمسلمین موسویان به پاس سال ها مجاهدت علمی و تألیف آثار گرانسنگ تجلیل شد.

حضرت آيت‌‌الله‌ حاج شیخ محمدتقى مصباح یزدى^{رضوان الله تعالی علیه}

فقیه و فیلسوف گرانمایه و شخصیت ممتاز سیاسی و ‌انقلابی حوزه‌های علمیه

مرحوم آیت الله محمدتقى مصباح یزدى، 11 بهمن ماه 1313 شمسی، برابر با 25 شوال 1353 هجرى قمرى، در شهر یزد و در خانواده‌اى مذهبى به دنیا آمد.پدر و مادرش، شیفته اهل بیت ^{علیهم السلام} بوده و با وجود ممنوعیت برپایی عزادارى در دوران خفقان رضاخانى، شب‌هاى محرم در زیرزمین منزل، مجلس عزادارى برگزار مى‌كردند. در خانه آنها، شب‌هاى جمعه دعاى كمیل و صبح هر جمعه دعاى ندبه دایر بود.

آیت الله مصباح یزدى، دوران کودکی‌اش را با تربیت و آموزش‌هاى چنین پدر و مادری و علی‌رغم تنگناهای مالی آنان، پشت سر گذرانده، وارد دبستان شد. او، با هوش و استعداد سرشارش، همه ساله، شاگرد ممتاز مدرسه می‌شدو نزد مدیر و معلمان مدرسه محبوبیت ویژه‌ای داشت.

سال 1326، پس از اتمام دوره دبستان، وارد حوزه علمیه یزد شد و دروس حوزوی را از مدرسه شفیعیه آغاز کرد. در چهار سال، تمام مقدمات و سطوح متوسطه را تا رسائل و مكاسب، به پایان برد.مرحوم حاج شیخ محمدعلى نحوى، ادبیات و بخش فراوانى از سطوح را به او آموخت. دیگر استادان وى در این دوره، مرحوم شیخ عبدالحسین عرب، مرحوم آقاسیدعلیرضا مدرسى و مرحوم حاج میرزامحمد انوارى بودند که شرح نظام، شرح لمعه، رسائل و قوانین الاصول را از ایشان فرا گرفت.برخى علوم روز، مانند فیزیك، شیمى، فیزیولوژى و زبان فرانسه را نزد روحانى فرهیخته‌اى به نام محقّقى رشتى آموخت.

سال 1330، براى ادامه و تكمیل تحصیلات حوزوی، راهى حوزه علمیه نجف اشرف شد. پدر و مادرش هم، كه شدیداً دلبسته او بودند، خانه و وسایل كارشان را فروخته و همراه او به نجف کوچ كردند؛ اما به دلیل آنکه تلاش‌هاى پدر براى كسب درامد در نجف نتیجه نداد، پس از تقریباٌ یک‌سال تحصیلی، به ایران مراجعت کرده و در تهران ساکن شدند.

سال 1331، در نوزده‌سالگی، عازم حوزه علمیه قم شد و پس از سکونت در مدرسه فیضیه، خیارات مكاسب، كفایه الاصول و منظومه را از مرحوم آقامرتضى حائرى و مرحوم آقاشیخ عبدالجواد جبل عاملى فرا گرفت. با همه دشوارى‌ها و تنگناهای مالی، یك‌ساله، باقى‌مانده دروس سطح را تمام کرد و از سال دوم، پای درس خارج فقه و اصول آیات عظام بروجردى، امام خمینى، اراكى و بهجت^{رحمهم الله} نشست. هشت سال را از درس خارج فقه مرحوم آیت الله بروجردى درک کرد و هشت سال هم، در درس فقه و اصول حضرت امام خمینى ^{رحمه الله} حضور یافت. حضورش در کرسی درس حضرت امام ^{رحمه الله} تا زمان تبعید ایشان ادامه داشت. بعد از تبعید امام خمینى^{رحمه الله}، به توصیه ایشان، درس را به صورت مباحثه‌هاى مشترك با چند نفر دیگر از افاضل ادامه داد؛ از جمله: آیت الله محمد محمدى گیلانى، آیت الله محمد یزدى، آیت الله حسین مظاهرى و آیت الله سیدعلى اكبر موسوى یزدى. این مباحثات، تا پیروزى انقلاب اسلامى ادامه داشت و در آنها عمدتاً مباحث اجتماعى اسلام، مانند مبارزه، امر به معروف و نهى از منكر مطرح می‌شد.

مرحوم مصباح یزدی، دو سال در درس آیت الله اراكى^{رحمه الله} شركت كرد؛ اما بیشترین زمان تلمذش در درس خارج، به کرسی فقه آیت الله بهجت ^{رحمه الله} اختصاص داشت که تا 15 سال طول کشید. جاذبه اخلاق و دانش آیت الله بهجت ^{رحمه الله} سبب شد با عده‌اى از دوستان تصمیم بگرند براى بهره‌مندی از خصوصیات و فضایل اخلاقى ایشان و تقویت بنیه فقهى خود، از ایشان بخواهند خصوصى براى آنان فقه بگوید. آیت الله بهجت هم پذیرفت و درس فقه پربارى بر پا شد. این آشنایى و تلمذ، زمینه ارتباط و علاقه هر چه بیشتر استاد و شاگرد را فراهم آورد و رفته‌رفته، استاد نیز به استعداد و نبوغ علمى و اخلاقى شاگرد خود پى برد. همین امر، سبب شد او را در مقام مدرس اخلاق معرفى كند.

همزمان با حضور در کرسی درس خارج فقه و اصول، در رشته‌هاى مرتبط با فقه، مانند رجال و درایه، مطالعه و پژوهش دقیق و عمیقی داشت.نبوغ، استعداد و هوش سرشار او، بارها تحسین اساتید را بر انگیخت و سبب شد در سن 27 سالگى به درجه اجتهاد برسد.

آشنایى با مرحوم علامه طباطبایى، و درك مقامات و كمالات روحانى و عرفانى آن اعجوبه علم و فضیلت، سبب شد با شركت در جلسات درس تفسیر علامه و استفاده از ارشادات و تعلیمات خصوصى ایشان، تعمق، تفكر و نکته‌سنجی‌های زیبا در قرآن كریم را از علامه بیاموزد و خود در این باب صاحب‌نظر شود. به قدرى در این وادى پیش رفت كه علامه ^{رحمه الله} براى استفاده از دقت نظرهایش، كار بازخوانى تفسیر المیزان را، پیش از چاپ، به او می‌سپرد. نتایج مطالعات وسیعش در تفاسیر مختلف شیعه و سنی، در سلسله دروس تفسیر موضوعى قرآن كریم نمایان شد که از اولین درس‌های تفسیر موضوعى در حوزه علمیه قم بود. این دروس، با ژرفكاوى و مطالعه دقیق ایشان در آیات نورانى قرآن همراه بود و بر اساس اصول اجتهادى و مبانى صحیح استنباط بیان می‌شد.

شیفتگى و علاقه شدید به علامه طباطبایى ^{رحمه الله} زمینه‌ای شد که، افزون بر تفسیر، بیشتر وقت و سرمایه علمى خویش را صرف فلسفه كند.  اسفار و شفا را از علامه آموخت و با به كارگیرى شیوه فلسفى او، برخى نوآورى‌ها و ابتكارات را در این رشته پدید آورد. سر انجام به مرتبه‌اى از فلسفه رسید كه از برجسته‌ترین اساتید فلسفه اسلامى در حوزه علمیه قم به شمار مى‌رفت.

ایشان، پس از تحقیقات فراوان در فلسفه، كتاب ارزشمند حاشیه بر نهایة الحكمه را به زبان عربى، نگاشت. حاصل نظریات فلسفی‌اش در كتاب پر ارج آموزش فلسفه، به زبان فارسى، گرد آمده است.او، علاوه بر تبحر در فلسفه اسلامى، از فلسفه غرب هم اطلاع كافى داشت. اشاره‌ها و تطبیق‌هاى فراوان ایشان در زمینه مكاتب مختلف فلسفه غرب، گواه این ادعا است.

اخلاق و عرفان، عرصه علمی دیگری بود که آن را نزد علامه طباطبایى، آیت الله انصارى همدانى و آیت الله العظمى بهجت ^{رحمهم الله} تلمذ کرد. در این راه، بهره‌هاى معرفتى بسیارى از علامه طباطبایى ^{رحمه الله} برد. به علاوه، كتاب‌هاى بزرگ اخلاقى و عرفانى را از علامه طباطبایى ^{رحمه الله} آموخت. توسل به امام حسین ^{علیه السلام}، قرائت قرآن و نماز اول وقت از سفارشات خاصى بود كه بر انجام آنها تأكید داشت.

آیت الله مصباح، همزمان با تحصیل در علوم یاد شده، به تحقیق در مباحث اجتماعى اسلام، از جمله جهاد، قضا و حكومت اسلامى هم می‌پرداخت. همچنین، افزون بر دروس و علوم حوزوی، به کسب علوم جدید انسانی اهتمام ویژه‌‌ای داشت. او، برای پاسخگویى به شبهات و دفاع از اندیشه دینى، با فلسفه‌هاى غربى آشنا شد و براى یافتن زبانى مشترك در گفت‌وگو با دانشگاهیان، تئورى‌ها و اصطلاحات خاصِ علوم انسانى، زبان خارجى و معلومات دبیرستانى و دانشگاهى را در رشته‌هاى فیزیك، شیمى، فلسفه علم، متدولوژى، ریاضیات و جامعه‌شناسى فرا گرفت. این تلاش‌های عالمانه، باعث تفاهم بیشتر با دانشگاهیان و سرمایه‌اى شد برای تعامل میان حوزه و دانشگاه که بعدها به تشكیل دفتر همكارى حوزه و دانشگاه انجامید.

مطالعات دقیق و ژرف‌اندیشانه استاد مصباح یزدی در رشته‌هاى مختلف علوم انسانى، به ویژه فلسفه، روان‌شناسى، علوم تربیتى، فلسفه اخلاق و مباحث تطبیقى، سبب شد نوآورى‌ها و ابتكارات علمى جالبی را از خود برجای بگذارد که آنها را عمدتاً در این سه زمینه می‌توان خلاصه کرد: یک. كشف و ارائه دیدگاه‌هاى جدید؛ دو. سازمان‌دهى، تئورى‌پردازى و مدل‌سازى؛ سه. سبك بیان و نگارش به ویژه در متون درسی.

استاد مصباح، تدریس رااز مدرسه حقانى آغاز كرده و آن را با تأسیس بخش آموزش در مؤسسه در راه حق، ادامه داد. كتاب‌هاى فلسفتنا، اقتصادنا، نهایة الحكمه، بدایة الحكمه و تفسیر موضوعى قرآن كریم از متن‌هایی بودند که آنها را به منزله متن درسى در حوزه مطرح و تدریس كرد. افزون بر این، كتاب‌هاى تخصصى فلسفه، مانند اسفار اربعه و شفا را براى علاقه‌مندان درس مى‌داد.

ثمره تعلیم و تدریس‌هاى دلسوزانه و پى‌گیر استاد، پرورش شاگردان ممتاز و طلاب نمونه‌ بود. انسجام فكرى، قوت بیان و استدلال، آزادى رأى، تخلّق به اخلاق و آداب نیكوى اسلامى، حسن سلیقه و تدبیر، طراحی و برنامه‌ریزى بسیار روشمند، از مایه‌هاى ارزشمندى بود كه درس استاد براى زندگى حال و آینده این شاگردان به ارمغان آورد.

آیت الله مصباح یزدی، پیش از انقلاب، از مبارزان فعّال ضد رژیم معدوم پهلوى بود و در این راه، با شهید بهشتى، شهید باهنر و مرحوم هاشمی رفسنجانى همکاری داشت. همچنین، با نقش‌آفرینی در انتشار دو نشریه «بعثت» و «انتقام»، تمام امور انتشار نشریه «انتقام» را بر عهده داشت. در اداره مدرسه حقّانى، دوشادوش آیت الله جنتى، شهید بهشتى و شهید قدوسى فعّالانه همکاری می‌کرد و به آموزش و تربیت افراد متعهد و كارامد براى آینده انقلاب اسلامى می‌پرداخت.

پس از انقلاب شكوهمند اسلامى، در کنار تألیف آثار متناسب با نیاز جامعه و تدریس فلسفه، قرآن و اخلاق، با ترغیب امام خمینى ^{قدس سره} و سپس با حمایت مقام معظّم رهبرى ^{مد ظله العالی} چندین مرکز و مؤسّسه علمی را راه‌اندازى كرد که دفتر همكارى حوزه و دانشگاه، بنیاد فرهنگى باقر العلوم ^{علیه السلام} و مؤسّسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى ^{رحمه الله} از مهم‌ترین آنها است.در این بین، یكى از موفق‌ترین نهادهایى كه توانسته است همسو با نیازهای جامعه اسلامى به تبیین معارف الهى بپردازد و نیروهاى کارا و موفقی را تربیت كند، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى ^{رحمه الله} است.

مرحوم آیت الله مصباح یزدی، در سال 1369 نماینده دومین دوره مجلس خبرگان رهبری از استان خوزستان، و پس از آن، در دوره‌های سوم و چهارم نماینده مردم تهران در این مجلس شد.

او، پیوسته در سنگر علم و اجتهاد، از مبانی ناب اسلام و آرمان‌های انقلاب، به ویژه اصل ولایت فقیه، دفاع کرد، عمارگونه مقابل آفات و انحرافات ایستاد و عالمانه، به تحکیم پایه‌های انقلاب اسلامی پرداخت.

آثار علمی

از آیت الله مصباح یزدی، تألیفات و آثار گرانسنگ متعددى در زمینه‌هاى علوم اسلامی و انسانی برجای مانده که برخی بدین شرح است:

1.     اخلاق در قرآن، سه جلد؛

2.     انسان‌سازی در قرآن؛

3.     انسان‌شناسی در قرآن؛

4.     انقلاب اسلامی، جهشی در تحولات سیاسی تاریخ؛

5.     انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن؛

6.     آموزش عقاید؛

7.     آموزش فلسفه، دو جلد؛

8.     پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی؛

9.     جنگ و جهاد در قرآن؛

10.حقوق و سیاست در قرآن؛

11.حکیمانه‌ترین حکومت، کاوشی در نظریه ولایت فقیه؛

12.در جست‌وجوی عرفان اسلامی؛

13.رابطه علم و دین؛

14.شرح اسفار اربعه، در چندین جلد؛

15.شرح الهیات و برهان شفا، نُه جلد؛

16.شرح نهایه الحکمه، سه جلد؛

17.فلسفه اخلاق؛

18.قرآن‌شناسی، دو جلد؛

19.مردم‌سالاری دینی و نظریه ولایت فقیه؛

20.معارف قرآن، پنج جلد؛

21.نظریه حقوقی اسلام، دو جلد؛

22.نظریه سیاسی اسلام، دو جلد؛

23.نقد و بررسی مکاتب اخلاقی؛

24.نگاهی گذرا به حقوق بشراز دیدگاه اسلام؛

25.نگاهی گذرا به ولایت فقیه؛

26.هم‌اندیشی معرفت‌شناسی.

مرحوم آيت‌ الله محمدتقی مصباح یزدي، پس از عمری مجاهدت خالصانه در عرصه‌های علمی، سرانجام با کوله‌باری از تقوا و فضیلت، روز جمعه، دوازدهم دي‌ماه 1399، در هشتادوشش‌سالگی به سوی معبود شتافت و در جوار مضجع منور حضرت فاطمه معصومه ^{سلام الله علیها} آرمید.

شورای علمی بیست‌ودومین همایش کتاب سال حوزه، به پاس بیش از هفتاد سال مجاهدت علمی و تألیف آثار گرانسنگ، مرحوم حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدي ^{رضوان الله تعالی علیه} رافقیه و فیلسوف گرانمایه و شخصیت ممتاز سیاسی و ‌انقلابی حوزه‌های علمیه معرفی و با ارج ‌نهادن به مقام علم و تقوای ایشان، علو درجات را برای آن مرحوم از درگاه خداوند منان مسئلت می‌نماید.

**********************

مرحوم آيت ‌الله حاج شیخ محمدعلی تسخيری ^{رضوان الله تعالی علیه}

شخصیت عالی‌قدر علمی‌فرهنگی حوزه‌های علمیه

مرحوم آيت ‌الله محمدعلی تسخیری، سال ۱۳۲۳شمسی، برابر با ۱۳۶۴هجری قمری در نجف اشرف و در خانواده‌ای روحانی دیده به جهان گشود. پدرش، مرحوم حجت ‌الاسلام‌ و المسلمين حاج شيخ علی‌اكبر، اهل تنكابن، از شهرهای مازندران بود.

آيت ‌الله تسخیری، تحصيلات ابتدایی و متوسطه را در نجف گذراند و سپس، وارد حوزه علمیه نجف شد. دروس حوزوی را تا مرحله درس خارج، نزد اساتيد بزرگی نظير آيات عظام شهيد سيدمحمدباقر صدر، سیدابوالقاسم خويی، سيدمحمدتقی حكيم، شيخ جواد تبريزی، شيخ كاظم تبريزی، صدر بادكوبی و شيخ مجتبی لنكرانی فراگرفت.

دروس دانشگاهی را هم در رشته ادبيات عرب و فقه و اصول، در دانشكده فقه نجف آموخت. شعر و ادبيات عرب را از محضر اساتيدی مانند شيخ محمدرضا مظفر، شيخ عبد المهدی مطر و شيخ محمدامين زين ‌الدين بهره برد. در آغاز جوانی، به دلیل اشتياق فراوان به شعر و ادبيات عرب، اشعار و قصاید عربی بسیاری سرود و آنها را در مناسبت‌های مختلف، محافل گوناگون و سخنرانی‌های ادبی ايراد كرد. بيش از ۳۰قصيده و شعر او به زبان عربی، در ديوانی به نام اوراق و اعماق چاپ شده است.

همزمان با تحصيل در حوزه علميه نجف اشرف، به تدريس دروس رايج هم مشغول بوده و شاگردانی را در این عرصه تربیت کرد.

وی، در مبارزات سياسی ضد رژيم بعث عراق، حضوری فعال داشت و در اين راه به زندان افتاد و حتی به اعدام هم محكوم شد که به ياری خداوند متعال نجات يافت.

سال ۱۳۵۰شمسی، به ایران آمد و وارد حوزه علميه قم شد. نزديك به دهسال در کرسی درس‌ خارج اساتيد بزرگی مانند آيت الله سیدمحمدرضا گلپايگانی، آيت الله وحيد خراسانی و آيت الله ميرزاهاشم آملی شركت كرد.

در کنار تحصیل، به تدریس و تربیت شاگردان پرداخته و آموخته‌ها و اندوخته‌های علمی خود را به آنان یاد داد. علوم حوزوی و ادبیات عرب را در حوزه‌های علميه و برخی مراكز علمی و دانشگاهی كشور تدريس ‌کرد.استاد دانشگاه امام صادق ^{علیه السلام} در رشته فقه مقارن، استاد دانشگاه تربيت مدرس در رشته اقتصاد اسلامی و استاد راهنما و مشاور رساله‌های دانشگاهی بسیاری بود.

فعالیت‌ها

آيت ‌الله محمدعلی تسخیری، با پيروزی انقلاب شكوهمند اسلامی در ايران، تمام وقت خود را وقف امور علمی، فرهنگی و تقریبی داخل و خارج كشور کرد. به دلیل برخورداری از صلاحيت‌ها و تجارب علمی و عملی فراوان، به چهره شناخته شده‌ای در جهان اسلام بدل شد.سالیان درازی پرچمدار وحدت در جهان اسلام و زبان گویای اسلام و تشیع بود. او، در این راه، فعالیت‌ها فراوان نمود و سِمَت‌های بسیاری را به دوش کشید که برخی عبارت بودند از:

1.     عضو مجلس خبرگان رهبری استان گيلان، از سال ۱۳۷۷؛

2.     مشاور مقام معظم رهبری در امور فرهنگی جهان اسلام؛

3.     معاون بين‌ الملل دفتر مقام معظم رهبری، از سال ۱۳۶۹؛

4.     مشاور عالی امور بين ‌الملل بعثه مقام معظم رهبری در امور حج و معاون بين ‌الملل آن؛

5.     رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از زمان تأسيس در سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۰؛

6.     معاون بين‌ الملل سازمان تبليغات اسلامی، از ۱۳۶۰تا ۱۳۷۰ و عضو هيئت امنای آن؛

7.     دبيركل مجمع جهانی اهل بيت ^{عليهم السلام}، مدت نهسال و عضو شورای عالی آن؛

8.     دبيركل مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی و عضو شورای عالی آن؛

9.     رئيس هيئت امنای دانشگاه مذاهب اسلامی و عضو هيئت امنای دانشكده اصول دين؛

10.عضو مجمع فقه اسلامی جده و نماينده حوزه‌های علميه ايران و نماينده رسمی مذهب شيعه اثناعشری در آن، تا سال ۱۳۶۲؛

11.عضو كميته فقهی بانك جهانی توسعه اسلامی؛

12.نایب‌رئيس اتحاديه جهانی علمای اسلام؛

13.عضويت و حضور در بيش از ۲۰۰كنفرانس و سمينار جهانی به نمايندگی از جمهوری اسلامی ايران؛

14.مشاركت در تأسيس بسياری از مؤسسات فرهنگی و اجتماعی بين ‌الملل.

آثار علمی

آیت الله تسخیری، در بیش از پنجاه سال مجاهدت خالصانه علمی، فرهنگی و تقریبی، بالغ بر ۵۰كتاب و اثر علمی و فرهنگی در موضوع‌هایی مانند تفسير، اقتصاد ‌اسلامی، فقه، تاريخ و وحدت جهان اسلام از خود به یادگار گذاشت. برخی از این آثار، به زبان‌های انگليسی، اردو و ديگر زبان‌ها ترجمه شده‌اند. همچنین،نزديك به ۳۵۰مقاله از ایشان در مجلات علمی و فرهنگی منتشر و بسياری از آنها به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.افزون بر این، بيش از ۲۰۰مجله و روزنامه، در سراسر جهان، مقاله‌ها و مصاحبه‌های آيت ‌الله تسخيری را چاپ كرده يا پيرامون شخصيت وی مطلب نوشته‌‌اند. ترجمه ۱۳كتاب از فارسی به عربی ونگارش حدود ۱۳تقرير از درس‌های اساتيد خود در فقه و اصول، گوشه دیگری از آثار مکتوب این شخصیت علمی و فرهنگی است. برخی از این آثار، عبارت‌اند از:

1.     اسلام، دين عزت واقعی؛

2.     الاقتصاد الاسلامی؛

3.     الاقليات الاسلامية و علاقاتها بمجتمعاتها؛

4.     امامت و ولايت در قرآن كريم؛

5.     بازگشت به خويشتن؛

6.     به سوی خدا؛

7.     پرتوافشانی‌هايی در مسير وحدت اسلامی؛

8.     تفسير القرآن الكريم؛

9.     الحج فی الروايات المشتركة بين الشيعة و‌ السنة؛

10.حج، هدف‌ها و نقش آن؛

11.الحوار مع الذات والآخر؛

12.حول الصحوة الاسلامية؛

13.خرافه ازلی بودن ماده؛

14.در باره ايدئاليسم و رئاليسم؛

15.در باره جهان‌گرايی؛

16.در باره حضرت حجت ^{عجل الله تعالی فرجه الشریف}؛

17.در باره شيعه و مرجعيت؛

18.درس‌هايی در اصول دين؛

19.درس‌هايی در علوم قرآن؛

20.دولت اسلامی؛

21.رسالتنا تقريب الفكر و توحيد العمل؛

22.زندگی پيامبر اسلام ^{صلی الله علیه و آله و سلم}؛

23.صلاة الجمعة فی الروايات المشتركة بين الشيعة و السنة؛

24.الصوم فی الروايات المشتركة بين الشيعة و السنة؛

25.فطرت و خدا؛

26.فی الطريق الی التوحيد الالهی؛

27.القواعد الفقهية و الأصولية علی مذهب الامامية، جلد ۱-۳؛

28.گوشه‌ای از زندگی ائمه اهل بيت ^{علیهم السلام}؛

29.مسلمانان، پيش به سوی وحدت؛

30.نظام جزايی اسلام؛

31.نظر اسلام نسبت به صلح تحميلی؛

32.هم‌گرايی اسلام و مسيحيت؛

33.وحدت اسلامی بر پايه مرجعيت علمی اهل بيت ^{عليهم السلام}.

مرحوم آيت‌ الله محمدعلی تسخیري، پس از عمری مجاهدت خستگی‌ناپذیر در عرصه‌های علمی، فرهنگی و تقریب مذاهب اسلامی، سرانجام با کوله‌باری از تقوا و فضیلت، روزسه‌شنبه،28 مردادماه 1399 در هفتاد و شش ‌سالگی به سوی معبود شتافت و در جوار مضجع منور حضرت فاطمه معصومه ^{سلام الله علیها} آرمید.

شورای علمی بیست‌ودومین همایش کتاب سال حوزه، به پاس بیش از پنجاه سال مجاهدت علمی و تألیف آثار گرانسنگ، مرحوم حضرت آیت الله محمدعلی تسخیري ^{رضوان الله تعالی علیه} راشخصیت عالی‌قدر علمی‌فرهنگی حوزه‌های علمیه معرفی و با ارج ‌نهادن به مقام علم و تقوای ایشان، علو درجات را برای آن مرحوم از درگاه خداوند منان مسئلت می‌نماید.

******************

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیّدعباس موسویان ^{رحمت الله علیه}

شخصیت ممتاز علمی در عرصه فقه اقتصادی

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید‌عباس موسویان، سال ۱۳۳۹شمسی در عجب‏شیر آذربایجان شرقى به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در همین شهر خواند؛ اما دوره دبیرستان را در هنرستان صنعتی شهر تبریز و در رشته برق ادامه داد.

سال ۱۳۵۸، در رشته برق وارد دانشگاه شد؛ اما پس از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، به تحصیل علوم دینی روی آورده و از سال ۱۳۶۰وارد حوزه علمیه قم شد. همزمان با کسب دروس مقدمات و سطوح در حوزه علمیه، رشته اقتصاد نظری را هم در دانشگاه مفید قم تحصیل کرد. از سال ۱۳۶۸،مدت ده سال، در کرسی درس خارج فقه و اصول حاضر شد. سال ۱۳۷۳، کارشناسی ارشد را در رشته اقتصاد نظری از دانشگاه شهید بهشتی تهران اخذ کرد و بعد از آن، به تحصیل در دوره دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآن در همین دانشگاه مشغول شد. در سال ۱۳۸۲، دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآنی خود را گرفت و موفق شد در سال ۱۳۸۴، مدرک دکترای فقه اقتصادی را نیز دریافت کند.

این روحانی برجسته، در کنار تحصیل علوم حوزوی و دانشگاهی، به تدریس آموخته‌ها و اندوخته‌های علمی خود، به ویژه در عرصه فقه و اقتصاد پرداخته و شاگردان فراوانی را در این زمینه تربیت کرد. کسب عنوان «استادتمام» در گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، از موفقیت‌های او در کرسی تدریس اقتصاد اسلامی است.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید‌عباس موسویان، از محققان و متخصصان فقه اقتصادی و صاحب‌نظران بانکداری اسلامی و دیگر مسائل مالی فقه به شمار می‌آمد. بسیاری از نگارش‌ها و نظریه‌های کارشناسانه ‌اودر زمینه اقتصاد اسلامی، مبتنی بر اصول و مبانی فقهی بوده و بر همین اساس، از مسائل بانکی، پولی و امور مالیاتی کشور در سیستم بانکی، وزارتخانه‌های اقتصادی و مجلس شورای اسلامی ‌گره‌گشایی می‌کرد.

سِمَت‌های علمی

این اقتصاددان حوزوی، با تکیه بر دانش و پژوهش‌های خود در زمینه فقه و اقتصاد اسلامی و بر اساس آموزه‌ها و اجتهادات فقیهانه‌اش در این عرصه، سِمَت‌ها و مسئولیت‌های بسیاری را به دوش کشید که برخی عبارت بودند از:

1.     عضو هیئت امنای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به تنفیذ رهبر معظم انقلاب اسلامی؛

2.     رئیس سابق پژوهشکده نظام‌های پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛

3.     عضو شورای فقهی بانک مرکزی جمهوری اسلامی؛

4.     نایب‌رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار؛

5.     عضو هیئت امنای دانشگاه امام صادق ^{علیه السلام} به حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی؛

6.     عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه‌های علمیه؛

7.     عضو انجمن مالی اسلامی؛

8.     عضو هیئت مدیره صندوق قرض‌ الحسنه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه؛

9.     عضو شورای علمی بنیاد نخبگان استان قم؛

10.مشاور فقهی بانک توسعه صادرات ایران؛

11.مشاور ویژه دبیرکل در امور فقهی و اقتصادی کانون شرکت‌های لیزینگ ایران.

آثار علمی

حجت الاسلام و المسلمین سید‌عباس موسویان، در چند دهه زندگی عالمانه، آثار و تألیفات علمی و پژوهشی بسیاری را بر محور فقه و اقتصاد از خود برجای گذاشت. شماری از این آثار، در قامت کتاب و برخی در قالب مقاله به جامعه علمی عرضه شده است. طرح‌های پژوهشی و نظریه‌پردازی در عرصه اقتصاد اسلامی، دسته دیگری از فعالیت‌های پژوهشی این شخصیت ممتاز حوزه است. برخی آثار مکتوب این روحانی ارزشمند، به شرح ذیل است:

کتاب‌ها

1.     بانکداری اسلامی؛ بانکداری مرکزی و سیاست‌گذاری پولی و ارزی؛

2.     بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری و تجارب عملی؛

3.     بازار سرمایه اسلامی؛

4.     معاملات بانکی از منظر مراجع تقلید؛

5.     تجربه بانکداری بدون ربا در ایران؛

6.     طرح تحول نظام بانکی؛

7.     ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)؛

8.     پس‌انداز و سرمایه‌گذارى در اقتصاد اسلامى؛

9.     کلیات نظام اقتصادى اسلام؛

10.ربا و مسائل عصر حاضر؛

11.پول و نظام‌هاى پولى؛

12.فلسفه اقتصاد اسلامى؛

13.بهره یا ربا.

مقاله‌ها

1.     «عقود با بازدهی ثابت، مشکل اساسی بانکداری بدون ربا»، همایش بانکداری اسلامی، ۱۳۷۶؛

2.     «سپرده‌های انتقال‌پذیر در بانکداری بدون ربا»، همایش بانکداری اسلامی، ۱۳۷۷؛

3.     «بررسی فقهی‌اقتصادی ساختار بانکداری بدون ربا»، همایش بانکداری اسلامی، ۱۳۷۸؛

4.     «بهره بانک‌های دولتی»، مجله علمی‌پژوهشی نامه مفید، شماره ۱۲؛

5.     «بهره بانکی همان ربا است»، مجله نقد و نظر، شماره ۱۳-۱۴، 1376؛

6.     «توجیهات حقوقی و اقتصادی بهره»، مجله کتاب نقد، شماره ۱۱،۱۳۷۸؛

7.     «بررسی فقهی‌اقتصادی اوراق مشارکت جایگزین اوراق قرضه»، کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی ۱۳۷۸،تهران؛

8.     «نظریه‌های ربا و بهره»، مجله علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره ۲۷،۱۳۸۷؛

9.     «طراحی ‌کارت‌های ‌اعتباری ‌در بانکداری ‌بدون‌ربا»، مجله علمی‌پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 28،۱۳۸۷؛

10.«تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی‌ها در بانکداری بدون ربا»، بیستمین کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی، ۱۳۸۹.

افتخارات علمی

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین موسویان، در پژوهش‌ها و نگارش‌های فقهی‌اقتصادی خود، کوشیده است به قدر بضاعت علمی‌اش، برخی حدود دانش اقتصاد اسلامی را بگستراند و بخشی از غوامض مسائل آن را بگشاید. درخشش آثار و فعالیت‌های محققانه او در مجامع و هماوردهای علمی و کسب جوایز و نشان‌های علمی، گواه روشنی است بر این ادعا. برخی جوایز و افتخارات علمی این فقیه اقتصادی عبارت‌ بودند از:

1.     کسب جایزه بین المللی از نخستین کنگره جهانی علوم انسانی‌اسلامی، برای «طرح بانکداری اسلامی»، 1392؛

2.     کسب عنوان چهره برگزیده اقتصاد اسلامی از جایزه اقتصاد اسلامی شهید صدر؛

3.     نظریه‌پرداز برجسته جشنواره فارابی، برای برگزای کرسی «نقد ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری»، 1387؛

4.     کتاب بانکداری مرکزی اسلامی و سیاست‌گذاری پولی و ارزی، برگزیده بیستمین همایش کتاب سال حوزه؛

5.     کتاب بازار سرمایه اسلامی، برگزیده پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه، جشنواره علمی‌پژوهشی علامه طباطبایی، بیست‌وچهارمین جایزه کتاب فصل و شایسته تقدیر سی‌ویکمین جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی؛

6.     کتاب بانکداری اسلامی، شایسته تحسین دومین همایش کتاب سال حوزه؛

7.     کتاب طرح تحول نظام بانکی، طرح برگزیده و پژوهش برتر سال بانک مرکزی و اثر شایسته تقدیر هجدهمین دوره جایزه کتاب فصل؛

8.     کتاب ابزارهای مالی اسلامی، برگزیده جشنواره فارابی (1387)و نهمین جشنواره دین‌پژوهی؛

9.     کتاب ربا، برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، 1379؛

10.مقاله «حوزه‌های فقاهتی و عرصه‌های کارشناسی بانکداری اسلامی»، رتبه دوم سومین جشنواره اقتصاد اسلامی؛

11.نظریه «نقد ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری»، تقدیر در همایش کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره.

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیّدعباس موسویان،پس از نزدیک به چهار دهه مجاهدت علمی در عرصه بانکداری اسلامی و ارائه خدمات برجسته علمی در مسائل مالی فقه،سرانجام با کوله‌باری از تقوا و فضیلت، روز یک‌شنبه،19 مردادماه 1399، در سن شست ‌سالگی به سوی معبود شتافت و در جوار مضجع منور حضرت فاطمه معصومه ^{سلام الله علیها} آرمید.

شورای علمی بیست‌ودومین همایش کتاب سال حوزه، به پاس سال‌ها تلاش عالمانه و تألیف آثار گرانسنگ، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیّدعباس موسویان^{رحمت الله علیه}را شخصیت ممتاز علمی در عرصه فقه ‌اقتصادی معرفی و با ارج ‌نهادن به مقام علم و تقوای ایشان، علو درجات را برای آن مرحوم از درگاه خداوند منان مسئلت می‌نماید.